iti
4 April 2025
आईटीआई वेल्डर ट्रेड पाठ्यक्रम (नेपालीमा)
आईटीआई वेल्डर ट्रेड एक वर्षको व्यावसायिक तालिम कार्यक्रम हो, जुन नेशनल काउन्सिल फर भोकेशनल ट्रेनिङ (एनसीभीटी) द्वारा क्राफ्ट्सम्यान ट्रेनिङ स्किम (सीटीएस) अन्तर्गत सञ्चालित हुन्छ। यो पाठ्यक्रमले व्यक्तिहरूलाई वेल्डिङ प्रविधि, सुरक्षा अभ्यास र धातु निर्माणमा तालिम प्रदान गर्छ, जसले उनीहरूलाई उत्पादन, निर्माण र अटोमोटिभ जस्ता उद्योगहरूमा वेल्डरको रूपमा करियर बनाउन सक्षम बनाउँछ। पाठ्यक्रम दुई सेमेस्टरमा विभाजित छ, प्रत्येक छ महिनाको, र यसमा सैद्धान्तिक ज्ञान, व्यावहारिक सीप र रोजगार योग्यता तालिम समावेश छ।
पाठ्यक्रमको संक्षिप्त विवरण
- अवधि: १ वर्ष (२ सेमेस्टर)
- योग्यता: न्यूनतम ८ कक्षा उत्तीर्ण (केही संस्थाहरूमा विज्ञान र गणितसहित १० कक्षा उत्तीर्ण आवश्यक)
- उद्देश्य: ग्यास र विद्युतीय वेल्डिङमा निपुण कुशल वेल्डरहरू तयार गर्नु, जो औद्योगिक वेल्डिङ कार्यहरूलाई शुद्धता र सुरक्षासहित सम्पन्न गर्न सक्छन्।
पाठ्यक्रमको विस्तृत विभाजन
१. ट्रेड सिद्धान्त (सैद्धान्तिक ज्ञान)
वेल्डिङ र सम्बन्धित प्रक्रियाहरूको सिद्धान्त र अवधारणाहरूलाई समेट्छ।
सेमेस्टर १
- वेल्डिङको परिचय
- उद्योगहरूमा वेल्डिङको महत्त्व।
- वेल्डिङका प्रकार: ग्यास, आर्क र रेसिस्टेन्स वेल्डिङ।
- वेल्डरको भूमिका र जिम्मेवारी।
- वेल्डिङ उपकरण र औजारहरू
- वेल्डिङ ट्रान्सफर्मर, जेनरेटर र रेक्टिफायरको निर्माण र कार्य।
- ग्यास वेल्डिङ उपकरण: रेगुलेटर, होज, टर्च र नोजल।
- इलेक्ट्रोड: प्रकार, कार्य र कोडिङ (जस्तै, AWS मानक)।
- सुरक्षा अभ्यास
- वेल्डिङमा व्यावसायिक जोखिमहरू (आगो, विद्युतीय झट्का, धुवाँ)।
- व्यक्तिगत सुरक्षा उपकरण (PPE): वेल्डिङ हेलमेट, पन्जा, एप्रन।
- आगो रोकथाम र जलन/चोटको लागि प्राथमिक उपचार।
- वेल्डिङ प्रक्रियाहरू
- अक्सी-एसिटिलिन वेल्डिङ र कटिङ: सिद्धान्त र प्रयोग।
- शिल्डेड मेटल आर्क वेल्डिङ (SMAW): आधारभूत र इलेक्ट्रोड छनोट।
- धातुका गुण: फेरस र नन-फेरस धातु, तापको प्रभाव।
- आधारभूत धातु विज्ञान
- धातुको वेल्डेबिलिटी: स्टिल, एल्युमिनियम, तामा।
- वेल्डिङको धातु संरचनामा प्रभाव (विकृति, तनाव)।
सेमेस्टर २
- उन्नत वेल्डिङ प्रविधिहरू
- ग्यास मेटल आर्क वेल्डिङ (GMAW/MIG): उपकरण र प्रक्रिया।
- ग्यास टङ्स्टन आर्क वेल्डिङ (GTAW/TIG): सिद्धान्त र प्रयोग।
- प्लाज्मा आर्क कटिङ र वेल्डिङ: प्रविधि र सुरक्षा।
- वेल्ड दोष
- दोषका प्रकार: छिद्रता, चिरा, अपूर्ण संलयन।
- वेल्ड दोषका कारण र समाधान।
- वेल्डिङ पोजिसन
- फ्ल्याट, होरिजन्टल, भर्टिकल र ओभरहेड वेल्डिङ पोजिसन।
- मल्टी-पास वेल्डिङका प्रविधिहरू।
- निरीक्षण र गुणस्तर नियन्त्रण
- वेल्डको दृश्य निरीक्षण।
- गेज र नन-डिस्ट्रक्टिभ टेस्टिङ (NDT) को आधारभूत कुरा।
- औद्योगिक प्रयोग
- निर्माण, पाइपलाइन र संरचनात्मक कार्यमा वेल्डिङ।
- वेल्डिङ प्रतीक र ब्लुप्रिन्ट पढ्ने।
२. ट्रेड व्यावहारिक (हातले गर्ने सीप)
व्यावहारिक वेल्डिङ विशेषज्ञता विकासमा केन्द्रित हुन्छ।
सेमेस्टर १
- आधारभूत वेल्डिङ अभ्यास
- अक्सी-एसिटिलिन वेल्डिङ र कटिङ उपकरण सेटअप गर्ने।
- माइल्ड स्टिल प्लेटमा सिधा र बेभल कट गर्ने।
- ग्यास वेल्डिङद्वारा फिलर रडसहित र बिना बीड चलाउने।
- आर्क वेल्डिङ सीप
- SMAW प्रयोग गरेर आर्क सुरु गर्ने र सिधा बीड जम्मा गर्ने।
- फ्ल्याट पोजिसनमा बट जोइन्ट र ल्याप जोइन्ट।
- माइल्ड स्टिल प्लेटमा फिलेट वेल्ड।
- सुरक्षा अभ्यास
- वेल्डिङ कार्यको समयमा PPE को उचित प्रयोग।
- ग्यास सिलिन्डर र रेगुलेटरलाई सुरक्षित रूपमा ह्यान्डल गर्ने।
- आपत्कालीन प्रक्रियाको अभ्यास (जस्तै, आगो निभाउने)।
- धातु तयारी
- धातु सतहको सफाइ र किनारा तयारी।
- स्टिल रूल, स्क्वायर र पञ्च प्रयोग गरेर नाप्ने र चिन्ह लगाउने।
सेमेस्टर २
- उन्नत वेल्डिङ अभ्यास
- MIG वेल्डिङ: माइल्ड स्टिलमा बट, ल्याप र फिलेट जोइन्ट।
- TIG वेल्डिङ: स्टेनलेस स्टिल र एल्युमिनियमको पातलो सिटमा फ्युजन वेल्ड।
- पाइप वेल्डिङ: होरिजन्टल पोजिसनमा सिङ्गल V-बट जोइन्ट।
- कटिङ प्रविधि
- विभिन्न धातुमा प्लाज्मा आर्क कटिङ।
- स्टिल प्लेटमा जटिल आकारको प्रोफाइल कटिङ।
- वेल्ड परीक्षण
- विनाशकारी परीक्षणको लागि नमुना तयार गर्ने (जस्तै, बेन्ड टेस्ट)।
- वेल्ड दोष पहिचान र सुधार गर्ने।
- प्रोजेक्ट कार्य
- वेल्डिङ प्रविधि प्रयोग गरेर साना संरचना (जस्तै, फ्रेम, ग्रिल) बनाउने।
- घिसिएका धातुका भागहरूको मर्मत।
३. वर्कसप गणना र विज्ञान
वेल्डिङको लागि गणितीय र वैज्ञानिक आधार प्रदान गर्छ।
- मापन र गणना
- वेल्डिङसँग सम्बन्धित लम्बाइ, क्षेत्रफल र आयतनका एकाइहरू।
- इलेक्ट्रोड खपत र वेल्डिङ समयको गणना।
- ज्यामिति
- वेल्डिङ जोइन्टमा कोण र आकार (जस्तै, V-ग्रुभ, फिलेट)।
- वेल्ड पोजिसनिङको लागि आधारभूत त्रिकोणमिति।
- विज्ञान अवधारणा
- धातुमा ताप स्थानान्तरण र यसको प्रभाव।
- वेल्डिङमा प्रयोग हुने ग्यास (अक्सिजन, एसिटिलिन) का गुणहरू।
४. इन्जिनियरिङ रेखाचित्र
प्राविधिक रेखाचित्रको व्याख्या र सिर्जना सिकाउँछ।
- आधारभूत रेखाचित्र सीप
- रेखाचित्र औजारको प्रयोग: स्केल, कम्पास, प्रोट्र्याक्टर।
- साधारण वस्तुको अर्थोग्राफिक प्रोजेक्सन।
- वेल्डिङ प्रतीक
- BIS/ISO मानकअनुसार वेल्डिङ प्रतीक बुझ्ने।
- वेल्ड जोइन्टको स्केचिङ (बट, फिलेट, ल्याप)।
- ब्लुप्रिन्ट पढ्ने
- वेल्डिङ कार्यको लागि निर्माण रेखाचित्रको व्याख्या।
- वेल्डेड असेंबलीको सेक्सनल दृश्य बनाउने।
५. रोजगार योग्यता सीप
जागिरको लागि तयारी र सॉफ्ट स्किल बढाउँछ।
- सञ्चार सीप
- कार्यस्थलमा सुपरभाइजर र सहकर्मीहरूसँग सञ्चार।
- वेल्डिङ कार्यमा आधारभूत रिपोर्ट लेख्ने।
- कार्यस्थल सीप
- औद्योगिक वातावरणमा समय व्यवस्थापन र टिमवर्क।
- स्वरोजगारको लागि उद्यमशीलताको आधारभूत कुरा।
- आईटी साक्षरता
- कागजात र अनलाइन स्रोतको लागि कम्प्युटर प्रयोग।
- वेल्डिङ सिमुलेसन सफ्टवेयरको परिचय।
मूल्याङ्कन र प्रमाणपत्र
- परीक्षा: सेमेस्टरअनुसार सिद्धान्त र व्यावहारिक घटकसहित आयोजित।
- प्रमाणपत्र: सफल उम्मेदवारहरूले एनसीभीटीबाट नेशनल ट्रेड सर्टिफिकेट (NTC) प्राप्त गर्छन्, जुन भारतभर जागिर र थप तालिमको लागि मान्य छ।
- मूल्याङ्कन: व्यावहारिक परीक्षा (जस्तै, वेल्ड गुणस्तर), सिद्धान्त परीक्षा र प्रोजेक्ट मूल्याङ्कन समावेश।
करियर अवसरहरू
- उत्पादन, निर्माण, जहाज निर्माण र अटोमोटिभ उद्योगमा वेल्डर।
- अनुभवसहित वेल्डिङ सुपरभाइजर वा निरीक्षकको रूपमा अवसर।
- फ्याब्रिकेसन वर्कसपमार्फत स्वरोजगार।
नोट
- यो पाठ्यक्रम नवीनतम एनसीभीटी दिशानिर्देशहरूसँग संरेखित छ र संस्था वा राज्य-विशिष्ट आवश्यकताअनुसार थोरै परिवर्तन हुन सक्छ।
- सबैभन्दा अद्यावधिक संस्करणको लागि, डाइरेक्टरेट जनरल अफ ट्रेनिङ (DGT) वेबसाइट (dgt.gov.in) वा तपाईंको स्थानीय आईटीआईलाई सन्दर्भ गर्नुहोस्।
Trade Type
- 12 views