Fitter

1. सिद्धांत (Trade Theory)

हा विभाग फिटर काम, साधने आणि यांत्रिक प्रणालींबद्दल सैद्धांतिक ज्ञान प्रदान करतो.

पहिले वर्ष

• फिटर ट्रेडची ओळख
  • फिटर ट्रेडचे महत्त्व आणि क्षेत्र.
  • उद्योगातील फिटरची भूमिका.
• मूलभूत कार्यशाळा सराव
  • हाताची साधने: हातोडा, छिन्नी, फाइल, हॅकसॉ—उपयोग आणि देखभाल.
  • मोजमाप साधने: व्हर्नियर कॅलिपर, मायक्रोमीटर, गेज—अचूकता आणि वापर.
  • चिन्हांकन साधने: पंच, स्क्रायबर, डिव्हायडर.
• साहित्य आणि गुणधर्म
  • लोहयुक्त धातू: लोखंड, पोलाद—गुणधर्म आणि उपयोग.
  • अलोहयुक्त धातू: तांबे, अॅल्युमिनियम, पितळ—प्रयोग.
  • उष्मा उपचार: अॅनिलिंग, हार्डनिंग, टेम्परिंग.
• फिटिंग तंत्र
  • फाइलिंग, करवत, ड्रिलिंग, टॅपिंग आणि रीमिंग प्रक्रिया.
  • फिटचे प्रकार: क्लिअरन्स, इंटरफेरन्स, ट्रान्झिशन.
  • फास्टनर: बोल्ट, नट, स्क्रू, रिव्हेट—निवड आणि वापर.
• सुरक्षा सराव
  • कार्यशाळेची सुरक्षा: वैयक्तिक संरक्षण उपकरणे (PPE) जसे चष्मा, हातमोजे.
  • अग्निसुरक्षा आणि प्रथमोपचार पद्धती.
  • साधने आणि यंत्रे सुरक्षितपणे हाताळणे.
• मूलभूत यंत्रे
  • लेथ, ड्रिलिंग आणि ग्राइंडिंग मशीन: भाग आणि कार्ये.
  • शक्ती संचरणाची ओळख: बेल्ट, गियर, साखळी.

दुसरे वर्ष

• प्रगत फिटिंग
  • अचूक फिटिंग: स्क्रॅपिंग, लॅपिंग आणि पृष्ठभाग समाप्ती.
  • यांत्रिक घटकांचे संयोजन: बेयरिंग, शाफ्ट, कपलिंग.
• यंत्र देखभाल
  • प्रतिबंधात्मक आणि बिघाड देखभाल.
  • स्नेहन प्रणाली: प्रकार आणि महत्त्व.
  • दोष निदान आणि दुरुस्ती तंत्र.
• न्यूमॅटिक आणि हायड्रॉलिक प्रणाली
  • न्यूमॅटिकचे मूलभूत: हवा कंप्रेसर, व्हॉल्व्ह, सिलिंडर.
  • हायड्रॉलिक: पंप, अॅक्ट्युएटर, द्रव गुणधर्म.
• वेल्डिंग आणि जोडणी
  • आर्क वेल्डिंग आणि गॅस वेल्डिंगची ओळख.
  • सोल्डरिंग आणि ब्रेझिंग तंत्र.
• गुणवत्ता नियंत्रण
  • तपासणी पद्धती: दृश्य, मितीय आणि कार्यात्मक तपासणी.
  • गुणवत्ता हमीसाठी गेज आणि तुलनाकर्त्यांचा वापर.
• औद्योगिक उपयोग
  • उत्पादन, ऑटोमोटिव्ह आणि बांधकाम उद्योगात फिटरची भूमिका.
  • संयोजन रेखाचित्रे वाचणे आणि समजणे.

2. प्रॅक्टिकल (Trade Practical)

हा प्रॅक्टिकल विभाग फिटिंग आणि देखभालमध्ये कौशल्य विकसित करतो.

पहिले वर्ष

• मूलभूत फिटिंग कौशल्य
  • सपाट पृष्ठभाग फाइल करणे आणि ट्राय स्क्वेअरने सपाटपणा तपासणे.
  • हॅकसॉ आणि छिन्नीने धातू विशिष्ट मापात कापणे.
  • छिद्र ड्रिल करणे, थ्रेड बनवणे आणि रीमिंग करणे.
• मोजमाप आणि चिन्हांकन
  • व्हर्नियर कॅलिपर, मायक्रोमीटर आणि उंची गेजने अचूक मोजमाप.
  • स्क्रायबर आणि डिव्हायडरने रेषा, कोन आणि वक्र चिन्हांकन.
• संयोजन सराव
  • बोल्ट, नट आणि की वापरून साधे घटक संयोजन.
  • हाऊसिंगमध्ये बेयरिंग आणि बुश फिट करणे.
• सुरक्षा ड्रिल
  • सर्व प्रॅक्टिकल कामांमध्ये PPE वापर.
  • किरकोळ जखमा आणि भाजण्यासाठी प्रथमोपचार सराव.

दुसरे वर्ष

• प्रगत फिटिंग
  • अचूक फिटसाठी स्क्रॅपिंग आणि लॅपिंग.
  • जटिल संयोजन (उदा., गियरबॉक्स, पंप) संयोजन आणि विघटन.
• यंत्र संचालन
  • फेसिंग, टर्निंग आणि थ्रेडिंगसाठी लेथ वापर.
  • साधने तीक्ष्ण करण्यासाठी आणि पृष्ठभाग समाप्तीसाठी ग्राइंडिंग मशीन.
• देखभाल कार्य
  • यंत्र भागांना स्नेहन आणि खराब झालेले घटक बदलणे.
  • यंत्रांमधील साधे यांत्रिक दोष दुरुस्ती.
• वेल्डिंग सराव
  • मूलभूत आर्क आणि गॅस वेल्डिंग जोडणी.
  • लहान घटकांवर सोल्डरिंग आणि ब्रेझिंग.
• प्रोजेक्ट कार्य
  • एक कार्यक्षम यांत्रिक वस्तू (उदा., व्हाइस, टूल बॉक्स) बनवणे आणि संयोजन.
  • पर्यवेक्षणाखाली लहान यंत्र किंवा इंजिन ओव्हरहॉल.

3. कारखाना गणना आणि विज्ञान (Workshop Calculation and Science)

यात फिटिंगसाठी गणितीय आणि वैज्ञानिक तत्त्वांचा समावेश आहे.

• गणना
  • साहित्याचे क्षेत्रफळ, आयतन आणि वजन गणना.
  • फिटसाठी सहनशीलता आणि क्लिअरन्स गणना.
• विज्ञान
  • धातूंचे गुणधर्म: कडकपणा, लवचिकता, स्थायित्व.
  • यांत्रिक प्रणालींमध्ये घर्षण, बल आणि दाब.

4. अभियांत्रिकी रेखाकला (Engineering Drawing)

हा फिटिंग कामांसाठी तांत्रिक रेखाकला कौशल्यांवर लक्ष केंद्रित करतो.

• रेखाकलेची मूलतत्त्वे
  • घटकांचे ऑर्थोग्राफिक आणि आयसोमेट्रिक दृश्य रेखाटन.
  • थ्रेड, वेल्ड आणि सहनशीलतेसाठी चिन्हांचा वापर.
• संयोजन रेखाचित्रे
  • यांत्रिक संयोजनांचे तपशीलवार चित्र (उदा., पंप, व्हाइस).
  • फिटिंग कामांसाठी ब्लूप्रिंट्सची व्याख्या.

5. रोजगार कौशल्य (Employability Skills)

हा नोकरीसाठी व्यावसायिक कौशल्ये वाढवतो.

• संवाद
  • पर्यवेक्षक आणि संघातील सदस्यांशी प्रभावीपणे संवाद.
• कार्यस्थळ कौशल्य
  • वेळ व्यवस्थापन, संघकार्य आणि समस्या सोडवणे.

कोर्सचा संक्षिप्त आढावा

• कालावधी: २ वर्षे (४ सेमिस्टर, प्रत्येकी ६ महिने)
• पात्रता: १०वी उत्तीर्ण (१०+२ प्रणालीमध्ये विज्ञान आणि गणितासह) किंवा समकक्ष.
• उद्देश: यांत्रिक प्रणाली फिटिंग, संयोजन आणि देखभालमध्ये प्रशिक्षण देणे, उत्पादन, ऑटोमोटिव्ह, बांधकाम किंवा देखभाल क्षेत्रात करिअरसाठी तयार करणे.

हा अभ्यासक्रम NCVT च्या चौकटीशी संरेखित आहे आणि राज्य किंवा ITI नुसार थोडा बदलू शकतो. नवीनतम अधिकृत आवृत्तीसाठी, Directorate General of Training (DGT) वेबसाइट किंवा स्थानिक ITI चा संदर्भ घ्या. आपल्याला विशिष्ट विभाग (उदा., सिद्धांत किंवा प्रॅक्टिकल) अधिक परिष्कृत हवे असल्यास, मला कळवा!