⚙️ ITI ट्रेड: इलेक्ट्रीशियन (Electrician)
📘 कोर्स परिचय
"इलेक्ट्रीशियन" हा दोन वर्षांचा कोर्स आहे, जो राष्ट्रीय व्यवसाय प्रशिक्षण परिषद (NCVT) अंतर्गत Craftsman Training Scheme (CTS) अंतर्गत चालतो.
विद्यार्थ्यांना विद्युत प्रणालींचे इन्स्टॉलेशन, देखभाल व दुरुस्ती यामध्ये प्रशिक्षित केले जाते जेणेकरून ते पुढील कामांसाठी तयार होतील:
🔌 इलेक्ट्रीशियन | 🔧 वायरमन | ⚡ इलेक्ट्रिकल टेक्निशियन
📚 मुख्य विषय:
ट्रेड थिअरी
ट्रेड प्रॅक्टिकल
वर्कशॉप गणित व विज्ञान
अभियांत्रिकी रेखाचित्र
रोजगार कौशल्ये
🧠 १. ट्रेड थिअरी (Trade Theory)
विद्युत प्रणाली, उपकरणे व सुरक्षा यांचे सैद्धांतिक ज्ञान 📖
🔹 पहिले वर्ष (Year 1)
🔌 इलेक्ट्रीशियन ट्रेडचा परिचय
ट्रेडचे महत्त्व आणि व्याप्ती
उद्योगांमध्ये इलेक्ट्रीशियनची भूमिका
⚡ मूलभूत विद्युत ज्ञान
करंट, व्होल्टेज, रेझिस्टन्स, पॉवर
ओहमचे नियम व त्याचा वापर
सिरीज व पॅरलल सर्किट्स
🧰 उपकरणे व साधने
हँड टूल्स: प्लायर, स्क्रू ड्रायव्हर, टेस्टर
पॉवर टूल्स: ड्रिल, ग्राइंडर
🔌 वायरिंग प्रणाली
प्रकार: घरगुती 🏠, व्यावसायिक 🏢, औद्योगिक 🏭
केबल्स, कंडक्टर्स, इन्सुलेटर्स
स्विचेस, सॉकेट्स, जंक्शन बॉक्सेस
⚠️ सुरक्षा प्रथाः
विद्युत धोक्यांपासून संरक्षण
PPE वापर: ग्लोव्ह्ज, हेल्मेट, बूट
विद्युत अपघातांवर प्राथमिक उपचार
🔋 विद्युत घटक
रेझिस्टर्स, कॅपेसिटर्स, इंडक्टर्स
फ्यूज, सर्किट ब्रेकर, रिले
🔍 मापन साधने
मल्टीमीटर, अॅमीटर, व्होल्टमीटर
विद्युत घटकांचे मोजमाप
🔹 दुसरे वर्ष (Year 2)
🔁 प्रगत विद्युत प्रणाली
AC/DC प्रणाली, सिंगल व थ्री फेज
ट्रान्सफॉर्मर – प्रकार व कार्य
मोटर्स – DC, इंडक्शन, सिंगक्रोनस
⚡ ऊर्जा वितरण
घरगुती व औद्योगिक सप्लाय
प्लेट व पाईप अर्थिंग
लोड कॅल्क्युलेशन व ऊर्जा बचत
⚙️ विद्युत यंत्रणा
जनरेटर – बांधणी व कार्य
मोटर स्टार्टर व नियंत्रण सर्किट
🌞 अक्षय ऊर्जा प्रणाली
सौर ऊर्जा व वाऱ्यावर आधारित प्रणाली
सोलर पॅनल्स व इन्व्हर्टर बसविणे
🔧 मेंटेनन्स व समस्या निराकरण
उपकरणांची नियमित तपासणी
वायरिंग व यंत्रणांमध्ये दोष शोधणे
📏 नियम व मानके
भारतीय विद्युत नियम
ऊर्जा कार्यक्षमतेचे मानक
🛠️ २. ट्रेड प्रॅक्टिकल (Trade Practical)
📅 पहिले वर्ष
हँड टूल्स वापरून वायर कापणे, जोडणी करणे
मल्टीमीटरने मोजमाप करणे
फ्लुरोसंट दिवे, पंखे, बेल्स बसवणे
अर्थिंग प्रणाली बसवणे
घटकांची टेस्टिंग
📅 दुसरे वर्ष
थ्री-फेज वायरिंग
मोटर नियंत्रण सर्किट तयार करणे (DOL, स्टार-डेल्टा)
मोटर व ट्रान्सफॉर्मर एकत्र करणे व चाचणी
सोलर पॅनल इन्स्टॉलेशन
घरगुती उपकरणे दुरुस्ती (पंखे, इस्त्री, हीटर)
प्रोजेक्ट कार्य: एक संपूर्ण वायरिंग प्रोजेक्ट तयार करणे
🔢 ३. वर्कशॉप गणित व विज्ञान
ऊर्जा व पॉवर कॅल्क्युलेशन (kW, kWh)
रेझिस्टन्स, कॅपेसिटन्स, इंडक्टन्स
चुंबकत्व व विद्युत प्रेरण
📐 ४. अभियांत्रिकी रेखाचित्र
विद्युत चिन्हे व सर्किट रेखाचित्र
सिंगल लाइन व वायरिंग लेआउट
मोटर व ट्रान्सफॉर्मर वाइंडिंग आरेखन
💼 ५. रोजगार कौशल्ये (Employability Skills)
💬 संवाद कौशल्य – पर्यवेक्षक, ग्राहकांशी संपर्क
⏰ वेळ व्यवस्थापन, 🧩 टीम वर्क, 🤝 समस्या सोडवणे
📘 कोर्स तपशील
⏳ कालावधी: २ वर्षे (प्रत्येकी ६ महिन्यांचे ४ सेमिस्टर)
🎓 पात्रता: विज्ञान व गणितासह १० वी उत्तीर्ण
🎯 उद्दिष्ट: विद्युत कामांमध्ये (इंस्टॉलेशन, दुरुस्ती, देखभाल) कौशल्य विकसित करणे
👉 टीप: अभ्यासक्रम NCVT च्या चौकटीत आहे व काही बदल राज्य किंवा ITI नुसार असू शकतात. अधिकृत माहिती DGT वेबसाइट किंवा स्थानिक ITI कडून मिळवा.
Trade Type
- 8 views