Pump Operator-cum-Mechanic

आईटीआई प्रोसेस कैमरामैन पाठ्यक्रम (हिंदी)

प्रोसेस कैमरामैन आईटीआई ट्रेड एक वर्षीय गैर-इंजीनियरिंग कोर्स है, जो एनसीवीटी द्वारा क्राफ्ट्समैन ट्रेनिंग स्कीम (सीटीएस) के तहत संचालित होता है। यह प्रोसेस कैमरों को संचालित करने, निगेटिव तैयार करने, और प्री-प्रेस प्रजनन में प्रशिक्षण देता है, जो प्रिंटिंग और प्रकाशन उद्योगों में प्रोसेस कैमरामैन, प्री-प्रेस टेक्नीशियन, या प्रजनन सहायक की भूमिकाओं, या स्व-रोजगार के लिए तैयार करता है।

कोर्स का अवलोकन

  • अवधि: 1 वर्ष (2 सेमेस्टर)
  • एनएसक्यूएफ स्तर: स्तर 4
  • योग्यता: 10वीं पास
  • उद्देश्य: उच्च गुणवत्ता वाले प्रिंटिंग प्रजनन के लिए प्रोसेस फोटोग्राफी, निगेटिव तैयारी, और प्री-प्रेस तकनीकों में कौशल प्रदान करना।

पाठ्यक्रम विभाजन (हिंदी)

  • सेमेस्टर 1
    • ट्रेड थ्योरी:
      • प्रिंटिंग परिचय: प्रिंटिंग प्रक्रियाओं का अवलोकन, प्रोसेस फोटोग्राफी की भूमिका।
      • कैमरा मूल बातें: प्रकार (प्रोसेस, गैलरी), लेंस, फोकल लंबाई, एपर्चर।
      • फोटोग्राफी सिद्धांत: प्रकाश, एक्सपोजर, फिल्टर, रंग पृथक्करण।
      • सामग्री: फिल्म, रसायन, संवेदनमिति, कागज प्रकार।
      • डार्करूम तकनीक: डेवलपिंग, फिक्सिंग, निगेटिव धुलाई।
      • सुरक्षा: रसायन प्रबंधन, कार्यस्थल खतरे, PPE।
    • ट्रेड प्रैक्टिकल:
      • कैमरा संचालन: लैब में प्रोसेस कैमरों का सेटअप, फोकस समायोजन।
      • निगेटिव तैयारी: फिल्म एक्सपोज, श्वेत-श्याम निगेटिव डेवलप करना।
      • फिल्टर: टोन नियंत्रण के लिए रंग फिल्टर उपयोग।
      • माप: एक्सपोजर समय, आवर्धन अनुपात गणना।
      • प्रोजेक्ट: लाइन आर्टवर्क से साधारण निगेटिव बनाना।
  • सेमेस्टर 2
    • ट्रेड थ्योरी:
      • उन्नत फोटोग्राफी: हाफटोन, ड्यूटोन, रंग प्रजनन तकनीकें।
      • प्री-प्रेस प्रक्रियाएँ: कॉन्टैक्ट प्रिंटिंग, प्लेट तैयारी मूल बातें।
      • डिजिटल एकीकरण: स्कैनिंग, डिजिटल इमेजिंग, CTP मूल बातें।
      • गुणवत्ता नियंत्रण: निगेटिव की घनत्व, कंट्रास्ट, दोष मूल्यांकन।
      • आईटी उपकरण: इमेज एडिटिंग सॉफ्टवेयर (जैसे, Photoshop), फाइल प्रारूप।
      • उद्यमिता: प्री-प्रेस सेवा शुरू करना, लागत अनुमान।
    • ट्रेड प्रैक्टिकल:
      • हाफटोन कार्य: हाफटोन निगेटिव बनाना, डॉट पैटर्न समायोजन।
      • रंग पृथक्करण: बहु-रंग निगेटिव बनाना।
      • डिजिटल प्रक्रियाएँ: आर्टवर्क स्कैनिंग, मूल छवि सुधार।
      • गुणवत्ता जाँच: डेंसिटोमीटर से निगेटिव घनत्व मापना।
      • औद्योगिक अनुभव: प्री-प्रेस इकाइयों का अवलोकन (2-4 सप्ताह)।
      • प्रोजेक्ट: बहु-रंग प्रिंट कार्य के लिए निगेटिव तैयार करना।
  • अन्य घटक:
    • वर्कशॉप गणना: एक्सपोजर गणना, स्केलिंग, प्रजनन अनुपात।
    • विज्ञान: ऑप्टिक्स, प्रकाश गुण, डेवलपमेंट में रासायनिक प्रतिक्रियाएँ।
    • रोजगार कौशल: संचार, टीमवर्क, आईटी साक्षरता।

मूल्यांकन और प्रमाणन

  • परीक्षा: सेमेस्टर-वार (सिद्धांत + प्रायोगिक)।
  • प्रमाणपत्र: एनसीवीटी नेशनल ट्रेड सर्टिफिकेट (एनटीसी)।
  • मूल्यांकन: निगेटिव गुणवत्ता, कैमरा संचालन, प्रजनन सटीकता।

करियर अवसर

  • नौकरी: प्रिंटिंग प्रेस, प्रकाशन गृहों में प्रोसेस कैमरामैन, प्री-प्रेस टेक्नीशियन, प्रजनन सहायक।
  • स्व-रोजगार: प्री-प्रेस सेवा प्रदाता, फ्रीलांस प्रजनन कार्य।
  • आगे पढ़ाई: प्रिंटिंग टेक्नोलॉजी डिप्लोमा, फोटोग्राफी प्रमाणपत्र।

Trade Type